آیا بیماری وسواس درمان می شود؟

اختلال وسواس فکری-عملی، یا اختلال وسواسی-جبری یک اختلال اضطرابی مزمن است که با اشتغال ذهنی مفرط درمورد نظم و ترتیب، امور جزئی و همچنین کمال‌طلبی همراه است که تا حدی که به از دست دادن انعطاف‌پذیری فرد در انجام امور زندگی می‌انجامد. مقاله زیر توسط دکتر ندا فرزانه روانپزشک دارای بورد تخصصی در مورد "آیا بیماری وسواس قابل درمان است؟" توسط ایشان برای خوانندگان محترم سایت تهیه شده است.

در اختلال وسواس فکری-عملی، افکار وسواس‌گونه و اضطراب‌آور با وسواس‌های عملی معمولا همراه می‌شود. وسواس‌های عملی، کارهایی وسواس‌گونه هستند که شخص برای کوشش در راه کاهش وسواس‌های فکری خود انجام می‌دهد. این کردارها تکراری و کلیشه‌ای و تا اندازه‌ای غیرارادی هستند.

انواع مختلف بیماری وسواسی جبری:

طبق جدیترین راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی،اختلال وسواسی -جبری و اختلالات مرتبط شامل اختلال وسواسی- جبری ، اختلال بدریخت انگاری بدن، اختلال ذخیره‌سازی، اختلال کندن مو، اختلال خراشیدن پوست، اختلال وسواسی -جبری و اختلالات ناشی از مواد/دارو، اختلال وسواسی-جبری و اختلالات مرتبط ناشی از بیماری طبی، اختلال وسواسی-جبری و اختلالات مرتبط معین دیگر و اختلال وسواسی-جبری و اختلالات مرتبط نامعین می‌باشد.  بر این اساس اختلال وسواسی-جبری، به دو گونه فکری و عملی تعریف می‌شود.

برخی از افراد مبتلا به بیماری وسواسی جبری ، در شرایط پراضطراب، اقدام به کندن موهای سر بویژه جلوی سر خود می‌کنند همچنین برخی دیگر، وسواس کندن پوست دارند. بعضی دیگر از مبتلایان، وسواس احتکار دارند و هر چیز دور ریختنی را نگه می‌دارند و نمی‌توانند وسایل بی‌ارزش، لباس‌های کهنه خود و غیره را دور بریزند.

نکات مهم در مورد بیماری وسواسی-جبری:

بیماری وسواسی – جبری حتی در سنین نوجوانی نیز می‌تواند شروع شود. مثلا برخی از نوجوان‌ها به دلیل ابتلا به بیماری وسواسی جبری ocd)) ، برای خواندن یک صفحه کتاب، حدود دو سه ساعت وقت می‌گذارند که انجام این کار می‌تواند بازدهی آنها را کم کند. امروزه یک نوع دیگری از بیماری وسواسی جبری ocd)) در افراد دیده می‌شود که با تلفن همراه مرتبط است. افراد مبتلا به این نوع بیماری وسواسی- جبری، تلفن همراه خود را بدون هیچ دلیلی دائم چک می‌کنند، حتی در شرایطی که صدای تلفن همراه خود را روی حالت سکوت نگذاشته‌اند. مردان و زنان به یک اندازه ممکن است به اختلال وسواسیِ جبری مبتلا شوند اما ابتلاء به این اختلال در مردان عمدتاً در سنین پایین‌تری نسبت به زنان روی می‌دهد.احتمال تطابق در دوقلوهای همسان بالاتر است و در افراد با سطح پایین اقتصادی بیشار دیده می شود.

بیماری وسواسی جبری با چه بیماری های روحی روانی همزمان شایع است؟

بیماری وسواسی جبری ocd)) اکثرا با سایر بیماری های روانی دیگری نیز میتوانند همزمان باشند. . دکتر فرزانه بورد تخصص روانپزشکی بیان میکند که اختلالات اضطرابی، اختلالات خلقی شامل بیماری افسردگی ماژور و دو قطبی، اختلالات کنترل تکانه و اختلالات مصرف مواد در دسته شایع ترین بیماری های روانی هستند که باید به موقع توسط روانپزشک تشخیص داده شده و درمان شوند تا فرد بیمار مبتلا بتواند به عملکرد عادی خود در زندگی اش برگردد. اختلالات تیکtic)  و دیگر انواع بیماری های مرتبط با وسواس ocrd) نیز معمولا می توانند با بیماری وسواسی جبری ocd) رخ ‌دهند. ندا فرزانه روانپزشک غرب تهران بیان می کند که در یکی از جدید ترین بررسی ها مشخص شده است که در ۷۹.۲ % موارد، بیماری وسواس ocd)  بعد از اختلالات اضطرابی دیگری مثل بیماری اضطراب اجتماعی شروع میشود در حالی که بیماری وسواسی جبری ocd) تقریبا به اندازه 92/8% قبل از یک اختلال خلقی نیز می تواند شروع شود. نکته جالب این است که بیماری وسواسی جبری حتی در ۵۸.۹ % موارد می تواند با اختلالات مصرف مواد نیز شروع شود. علاوه بر این، برخی شواهد زیادی حاکی از افزایش ابتلای همزمان به بعضی از بیماری های جسمی در افراد مبتلا به بیماری وسواس ocd) است.​

نوع شدید بیماری وسواسی جبری: در موارد شدید بیماری وسواسی جبری ocd)  به صورت یک اختلال شدیدا آسیب زننده در بسیاری از حوزه های شغلی، فردی و زناشوئی با شیوع ۶۵.۳ % از موارد به مدت ۱۲ ماه است. متاسفانه، علی‌رغم افزایش آگاهی از علایم وسواس عوارض ناشی از آن، این بیماری کم‌تر تشخیص داده می‌شود و تحت درمان قرار نمی‌گیرد. و در عمل تنها تعداد کمی از موارد شدید بیماری وسواس به میزان ۳۰.۹ %‏تحت درمان ویژه روانپزشک و روان درمانگر وسواس قرار می گیرند. ​

علل مهم بیماری اختلال وسواس فکری-عملی:

وراثت عاملی برای وقوع اختلال وسواس فکری-عملی است؛ به‌طوری‌که اگر کسی در خانواده دارای پدر و مادر وسواسی باشد، احتمال اینکه فرزند نیز به وسواس مبتلا بشود، وجود دارد. بنابراین والدین باید توجه داشته باشند که گاهی وسواس به‌صورت ناگهانی در کودکان و نوجوان‌ها شروع می‌شود که در چنین شرایطی باید سریعا به روانپزشک اطفال مراجعه کرد. این مساله ممکن است با عفونت گلو، سرماخوردگی، سرخک و سرخچه در ارتباط باشد که در نتیجه آن، قسمتی از مغز که مسئول کنترل افکار است، دچار التهاب می‌شود و برای کودک یا نوجوان وسواس ناگهانی را به‌وجود می‌آورد.

نقش وراثت:

نقش وراثت در انتقال اختلال وسواس فکری-عملی انکارناپذیر است و حدود ۵۰ درصد از علل وسواس، می‌تواند به وراثت مربوط باشد. یعنی در بسیاری از موارد می‌توان متوجه شد که یک نفر از اطرافیان نزدیک به فرد بیمار نیز از ابتلا به اختلال وسواسی جبری رنج می‌برد.

اشکال مختلف بیماری وسواسی-جبری چگونه اند؟

اختلال وسواس فکری-عملی می‌تواند به شکل‌های مختلف خود را بروز بدهد که شایع‌ترین آن، وسواس شست‌و‌شو است. در این وسواس فرد تصور می‌کند وسایل و اجسام می‌توانند آلودگی و بیماری را منتقل کنند به همین دلیل دچار اضطراب می‌شود و به شستن اجباری وسایل و اجسام روی می‌آورد. افراد همچنین می‌توانند به وسواس نجاست مبتلا شوند و دائما تصور کنند که لباس یا وسایل‌شان نجس شده است.

علاوه بر این، اختلال وسواس فکری-عملی نیز از انواع دیگری این بیماری روانی است. همچنین برخی از افراد در انجام امور دینی ممکن است دچار وسواس شوند. مثلا برخی از افراد سوره حمد را در نماز خود بارها و بارها می‌خوانند به این دلیل که فکر می‌کنند نحوه تلفظ‌شان ممکن است اشکال داشته باشد.

اختلال وسواس فکری-عملی همچنین می‌تواند به صورت خود بیمار انگاری باشد و فرد دائما تصور کند که بیمار است. بویژه در سال‌های اخیر دیده می‌شود که برخی از افراد بدون هیچ دلیل منطقی تصور می‌کنند که اچ.آی.وی مثبت، کرونا یا مبتلا به سرطان هستند.

اهمیت مغز در روند اختلال وسواس فکری-عملی :

اختلال در عملکرد مغز در افراد مبتلا به بیماری وسواسی جبری رخ می دهد همچنین اختلال در عملکردهای عاطفی شناختی مانند تغییرات در پردازش هیجانی و کنترل شناختی در اختلال وسواسی-جبری ocd) نیز می تواند ایجاد شود. ​ به خصوص تغییرات در شبکه نورونی نواحی پیشانی، مخچه‌ای و لوب گیجگاهی در بیماری وسواس موثر است.

اساس درمانهای بیماری وسواسی-جبری:

باتوجه به ماهیت این بیماری، بیمار باید حتما زیرنظر روانپزشک درمان شود و افراد نباید تصور کنند که به مرور زمان بهبود پیدا می‌کنند. درمان اصلی این بیماری با داروهایی که توسط روانپزشک تجویز میشوند، انجام می‌شود و فرد برای این‌که داروها اثر بگذارند، باید صبور باشد چون داروهای وسواس، معمولا بعد از حداقل یک ماه تاثیرات خود را نشان می‌دهند. اگر افراد مبتلا به وسواس داروهای خود را درست و بموقع مصرف کنند، می‌توان به درمان امید داشت.

درمانهای غیر دارویی بیماری وسواسی-جبری:

اکثر افرادی که مبتلا به اختلال وسواس جبری می‌شوند، در مراحل اولیه برخی از علایم این بیماری را به‌طور خفیف تجربه می‌کنند و می‌توان از تشدید علایم در برخی از آن‌ها پیش از آن‌که به‌طور کامل دچار بیماری شوند جلوگیری کرد. درمان اختلال وسواسی-جبری ازجمله درمان وسواس فکری شامل سه مرحلهٔ روان‌درمانیِ شناختیِ رفتاری،رفتاردرمانی و دارودرمانی است. درمانهای رفتاری اختلال وسواس اجباری شامل رویارویی و جلوگیری از پاسخ (erp) است. در مرحلهٔ پیشگیری از عادات، یک متخصص به فرد بیمار مبتلا به وسواس کمک می‌کند تا در بازه‌های زمانی طولانی و طولانی‌تری از رویارویی با شرایط استرس‌زایی قرار بگیرد که در آن احساس اجبار برای انجام کاری را می‌کند که استرس و اضطراب او را از بین می‌برد. در این شرایط، بیمار اصطلاحاً با خود درگیر می‌شود و هرچه‌قدر که زمان می‌گذرد و او بیشتر به انجام آن کار احساس نیاز می‌کند، او همچنان در مقابل میل وسواسی ایستادگی می‌کند تا مرحله‌ای که دیگر هیچ اجباری برای انجام آن کار خاص احساس نکند.
درمان وسواس پس از یک تا دو سال قطعی نیست و ممکن است درمان تا زمان بیشتری ادامه داشته باشد. اما آن دسته از افرادی که به صورت خودسرانه داروی خود را قطع می‌کنند، درمان‌شان سخت‌تر خواهد شد و وسواس در این افراد می‌تواند به نوع دیگری خود را بروز بدهد.