دسته بندی : درمانی

دکتر مونا اسبقی

روانشناس کودک _02122795703

اوتیسم یا درخودماندگی به یک اختلال یا ناتوانی در رشد عصبی اتلاق میشود که در قالب عدم تواناییدر برقراری تعاملات و ارتباطات اجتماعی و رفتارهایمحدود و تکراری بروز میکند. اوتیسم در کودکان شایعتر بوده و پیش از 3 سالگی علائم آن در کودک ظاهر میشود. برایافراد مبتلا به اوتیسم، جهان مملواز افراد، مکانها و حوادثی است که باعث اضطراب آنها میشود. در این افراد، تفکر و برقراری ارتباط با دیگران، شرکت در محافل عمومی و اجتماعی دشوار است. معمولا از هر 1000 کودک، یک تا 2 نفر به اوتیسم مبتلا میشود و در سالهای اخیر، این آمار در حال افزایش بوده است که البته بالا رفتن این آمار میتواند به دلیل تشخیصموارد بیشتر و آگاهی دقیق از عوامل ایجادکننده آن باشد. علائم بیماری اوتیسم معمولا حدود 2 سالگیکودک توسط والدین شناسایی میشود. این علائم رفتهرفته گسترش مییابد؛ هرچند برخیکودکان ابتدا رشد طبیعیدارند و ناگهان دچار این علائم میشوند.

اوتیسم با تغییر چگونگی ارتباط سلولهای عصبی و سیناپسها، روی پردازش اطلاعات در مغز تاثیر میگذارد. کودکان مبتلا به اوتیسم نسبت به سایر کودکان، دنیایمتفاوتی را تجربه میکنند. صحبت کردن با دیگران و ابراز احساسات برای چنین کودکی بسیار دشوار است. اینگونه کودکان در خود فرو رفته و بدون حمایتهای اجتماعی قادر به برقراری ارتباط نیستند. این افراد نسبت به اتفاقاتی که اطرافشان میافتد، به گونهای غیرعادی عکسالعمل نشان میدهند. به عنوان مثال صداهای عادی ممکن است چنان برای چنین فردی آزاردهنده باشد که گوشهایشرا با دستش بگیرد. دست زدن به آنها حتی به آرامی ممکن است باعث ناراحتی آنها شود. از سویدیگر، کودکان مبتلا به اوتیسم، در ارتباط واژهها و معانیآنها دچار مشکل هستند.
به عبارتی تصور کنید بفهمید مادرتان چه میگوید؛ ولی معنایدقیق لغاتیرا که بیان میکند، بدرستی نمیدانید. این حالت با مشکل عدم توانایی ابراز خود در این گونه کودکان، دشوارتر و خستهکنندهتر میشود.
کودکان مبتلا به اوتیسم، تمایلی به تغییر کارهای روزمره خود ندارند و ممکن است دستهای خود را بارها به هم زده و کلماتی را تکرار کنند یا شلوغی راه بیندازند یا ساعتها در تنهایی خود با یک اسباببازی خاص بازی کنند. به عبارتی آنها دوست دارند طبق یک برنامه همیشگی رفتار کنند و از تغییر دادن وسایل آنها از جای ثابت خود ناراحت میشوند. انجام رفتارهایی چون جنبش یا چرخیدن یا حرکات پرخاشگرانهای چون گاز گرفتن، از دسته رفتارهایی است که ممکن است از یک کودک مبتلا به اوتیسم سر بزند. این افراد نسبت به صدا زدن نامشان عکسالعملی از خود نشان نمیدهند و معمولا با سایر افراد ارتباط چشمی برقرار نمیکنند.
آنها در تعبیر و تفسیر افکار و احساسات دیگران دچار مشکل هستند؛ چراکه با علائم و نشانههای اجتماعی مانند علائم ظاهری صورت و آهنگ صداها بیگانهاند و چون رابطه چشمی با افراد ندارند، نمیتوانند رفتار مناسبی را با توجه به علائم چهرهای از خود نشان دهند. این کودکان نسبت به کودکان همسن و سال خود دیرتر شروع به صحبت میکنند.
کودکان مبتلا به اوتیسم، بیشتر از سایر کودکان در معرض خطر بالایابتلا به بیماریهایی چون سندروم عقبماندگی ذهنی، رشد تومورهای مغزی، حملات صرعی، ناتوانیهای یادگیری و اختلال کاهش تمرکز قرار دارند. حدود 20 تا 30 درصد از کودکان مبتلا به اوتیسم در زمان بزرگسالی مبتلا به صرع میشوند. در نقطه مقابل آنها، افراد مبتلا به شیزوفرنینیز رفتارهایی مانند افراد مبتلا به اوتیسم از خود بروز میدهند. با این تفاوت که علائم بیماری تا اواخر دوران نوجوانی یا اوایل بزرگسالیخود را نشان نمیدهند. در اوتیسم، فرد مبتلا هذیان و توهم ندارد؛ ولی در شیزوفرنی بسیار دیده میشود.
درواقع افراد مبتلا به اوتیسم در 3 زمینه دشواری در برقراریروابط، تعاملات و تصویرسازی اجتماعی دچار مشکل هستند.
به طور کلیویژگیهای اوتیسم در هر فرد متفاوت است؛ ولی این 3 اختلال، از شایعترین زمینههای مشکلساز این بیماری به شمار میروند که حدود سهچهارم افراد مبتلا به اوتیسم با آن دست به گریبانند.
دشواریدر برقراری روابط اجتماعی: افراد مبتلا به اوتیسم با زبان بدن یا body language بیگانهاند. این افراد با زبان کلامی و غیرکلامی مشکل دارند. بسیاری از آنها، فهم زبان تحتالفظیرا ندارند و تصور میکنند منظور مردم از چیزی که میگویند دقیقا همان چیزی است که به زبان میآورند و به دلیل عدم آگاهی از جنبههای دیگر انتقال مفاهیم، قادر به فهم کامل حرفهای دیگران نیستند. کودکان مبتلا به
اوتیسم در استفاده و فهم علائم ظاهری و آهنگ صدا، جوکها و طعنهها و عبارات و جملات معمول که معنایدیگری را میرسانند، دچار مشکل هستند.
در این گروه، افراد مبتلا به اوتیسم یا اصلا حرف نمیزنند یا عبارات محدودی را بیان میکنند. افراد معمولی مهارتهای زبانی خوبی دارند؛ ولی این افراد رد و بدل شدن مکالمات بین فردی را دشوار میدانند و به همین دلیل مدام حرفهای گوینده را تکرار میکنند یا مدام درباره علایق خود حرف میزنند.
دشواری در تعاملات اجتماعی: اجتماعی شدن به طور طبیعی ایجاد نمیشود؛ بلکه نیاز به یادگیری دارد. افراد مبتلا به اوتیسم درخصوص تعاملات اجتماعی، در تشخیص و فهم احساسات و عواطف افراد و ابراز عواطف خود دچار مشکل هستند که این کار از لحاظ اجتماعی برای آنها دشوارتر است. آنها قادر به درک قوانین اجتماعینوشته نشدهای که ما حتی بدون فکر کردن به آنها انجام میدهیم، نیستند. به طور مثال ممکن است خیلی نزدیک به فردی بایستند یا گفتگو با فردیرا درخصوص موضوعینامناسب آغاز کنند. آنها ممکن است به خاطر عدم شناساییعواطف دیگران، افرادی بیعاطفه تلقی شوند. بیشتر ترجیح میدهند تنها باشند و از فعالیتهای گروهی و جمعهای دوستانه دوری میکنند و معمولا رفتارهای عجیب و نامناسبی از آنها سر میزند و بیان احساسات، عواطف و نیازها برایشان دشوار است. مشکلاتی که در تعاملات اجتماعی در سر راه افراد مبتلا به اوتیسم وجود دارد، باعث میشود روابط دوستانه خوبینداشته باشند یا در صورت تمایل در برقراری رابطه با افراد دیگر، راه آن را نمیدانند.
دشواری در تصویرسازی اجتماعی: ما معمولا در فهمیدن آنچه دیگران میدانند، مشکل داریم یا حدس زدن آنچه دیگران به آن فکر میکنند، برای ما دشوار است؛ ولیتصویرسازیهای اجتماعی به ما کمک میکند که رفتارهای افراد را حدس زده و پیشبینیکنیم و به ما امکان میدهد موقعیتهای خارج از عملکردهایروزانه خود را تصور کنیم. افراد مبتلا به اوتیسم که در این زمینه دچار اختلال هستند، در فهم و تعبیر افکار، احساسات و اعمال سایر افراد، در پیشبینی اتفاقات، درک مفهوم خطر، در مشارکت در فعالیتها و بازیهای تخیلی، در آمادگی برای تغییر و برنامهریزیبرای آینده و در کنار آمدن با موقعیتهای جدید و ناآشنا دچار مشکل هستند.
ویژگیهای اصلی در مبتلایان به اوتیسم
انجام اعمال تکراری: جهان از منظر این افراد بسیار پیچیده و غیرقابل پیشبینی است و ترجیح میدهند اعمال ثابتی را انجام دهند تا بتوانند رخداد آن را پیشبینی کنند. این کارهای تکراری و روزمره میتواند شامل رفتن یک مسیر ثابت از خانه به مدرسه یا محل کار یا خوردن غذای یکسانی در وعده غذایی، تکان دادن مداوم بدن، چرخش سر، قرار دادن اشیا روی یک خط، عدم علاقه به تغییر دکوراسیون محیط اطراف،. آنها دوست دارند برایانجام کاری، همان روشی را انجام دهند که قبلا نتیجه خوبی داده است و تمایلی به تغییر در زندگی و عقاید خود ندارند.
حساسیت حسی: افراد مبتلا به اوتیسم، معمولا نوعی حساسیت حسی را تجربه میکنند و این حالت ممکن است در یک یا 5 حس بینایی، شنوایی، بویایی، لامسه و چشایی مشاهده. به عنوان مثال ممکن است صداهای پسزمینهای این افراد را آزار دهد که دیگران حتی متوجه آنها هم نمیشوند. این حساسیت باعث اضطراب و حتی بروز دردهای جسمانی در آنها میشود.
علایق خاص: بسیاری از افراد مبتلا به اوتیسم، از علایق خاصی برخوردارند که از سنین نسبتا پایین در آنها به وجود میآید. این علایق در طول زمان تغییرپذیر بوده و میتواند شامل کارهای هنری، موسیقی و کارهای کامپیوتری باشد. برخی از این علاقهها نیز ممکن است عجیب باشد، مثلا علاقه به جمع کردن زباله باشد.
راهکارهای درمانی
درواقع هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد و به عبارت بهتر هیچ درمان خاصی که بتوان برای هر فرد به کار برد، وجود ندارد؛ ولی پزشکان و درمانگران میتوانند به افراد اوتیسمی کمک کنند تا بر بسیاری از این اختلالات غلبه نمایند. هرچه این علائم زودتر شناسایی شود، درمان موثرتر خواهد بود
درمانهای رفتاری و ارتباطی: در این درمان، برنامههایی برای بهبود وضعیت اجتماعی، زبانی و رفتاری فرد مبتلا به اوتیسم در دستور کار قرار میگیرد. برخی برنامهها نیز روی کاهش مشکلات رفتاری و آموزش مهارتهای جدید تمرکز دارند. سایر برنامهها نیز شامل آموزش به کودکان مبنی بر چگونگی رفتار در موقعیتهای اجتماعی و چگونگی ارتباط با سایر افراد جامعه است. با این راهکارها، کودکان میآموزند که در مواجهه با این اختلال چگونه رفتار کنند.
درمانهای آموزشی: کودکان مبتلا به اوتیسم به برنامههای آموزشی واکنش خوبی نشان میدهند. این برنامهها شامل فعالیتهای مختلفی جهت مهارتهای اجتماعی، ارتباطی و رفتاری است.
درمانهای دارویی: هیچ دارویی قادر به بهبود علائم اوتیسم نیست؛ بلکه داروهای خاصی هستند که به کنترل علائم کمک میکند. از داروهای ضدافسردگی برای بهبود اضطراب افراد و درمان مشکلات شدید رفتاری استفاده میشود.علاوه بر درمانهای ذکر شده، برخی درمانهای خلاقانه مانند موسیقیدرمانی، هنردرمانی و تلفیقی از حواس است. استفاده از رژیمهای خاص غذایی مانند پرهیز از غذاهای حساسیتزا مانند غذای بدون گلوتن و عاری از خمیر ترش و نیز پرهیز از مکملهای غذایی چون انواع ویتامینها نیز در بهبود علائم موثر است. با اعمال این راهکارها، افراد و کودکان مبتلا به اوتیسم میتوانند به زندگی عادی خود در جامعه ادامه دهند.

برای تشخیص زود هنگام اوتیسم، گوش به زنگ باشید
به گفته محققان، در صورتی که اوتیسم در مراحل اولیه شروع علائم شناسایی شود، راحتتر قابل پیشگیریو درمان خواهد بود و این امر مستلزم آگاهی دقیق از علائمی است که ممکن است برای اولین بار با آن روبهرو شده باشید. اگر این علائم را در کودک خود دیدید، حتما با یک پزشک مشورت کنید:
کودک تا یک سالگی، صداهای خاصی را به زبان نمیآورد و اشارات و حرکات خاصی از خود نشان نمیدهد
تا 16 ماهگی کلمه خاصی را بیان نمیکند.
تا 2 سالگی حتی 2 کلمه را به هم متصل نمیکند.
– به اسم خود واکنش نشان نمیدهد.
– در مهارتهای اجتماعی و زبانی مشکل دارند.
– ارتباط چشمیکمی دارد.
– در ظاهر، نحوه بازی با اسباببازیهایش را نمیداند.
– اسباببازیها و وسایلش را روی یک خط مرتب میکند.
– به اسباببازی یا وسیلههای خاص دل میبندد.
– نمیخندد و گاها از نظر شنوایی دچار اختلال است

2 بهمن 1396 - 14:31
بازدید ها: 412