عصبیت و رشد آدمی

خود ایده آلی چگونه شکل میگیرد و باعث افسردگی واضطراب در کودکی و بزر گسالی میشود

همانطور که گیاه در شرایط مساعد مانند آب و نور آفتاب وخاک حاصلخیز رشد طبیعی خود را خواهد داشت کود ک نیز در شرایط مساعد مانند محبت و سر گرمی  کمک و راهنمایی و تشویق آزادی نسبی به رشد طبیعی خود ادامه خواهد داد و شخصیت و خو د واقعی شکوفا خواهد شد و احساسات وتمایلات و اهداف کودک  براین مبنا  به رشدخود ادامه خواهد داددر حالیکه  شرایط نا مساعد مانند مسخره کردن و زور و کتک و تحقیر اجحاف و تبعیض باعث میشود مسیر رشد کودک پر پیچ و خم ودچار مشکلات روانی شود دراین شرایط ناهنجار و محیط خشن وآزارنده کودک دچار خشم می گردد وچون به لحاظ جسمانی وروانی به والدین نیاز دارد توان بروز خشم خود را ندارد این وضعیت آزار دهنده باعث میشود خشم خود راسرکوب کند که این خشم سرکوب شده وارد  ضمیرناخود آگاه شده و آنجا از بین نمی رود و تبدیل به اضطراب بنیادی و بیماری های روانی میشودچون این محیط خشن برای کودک سخت و آزاردهنده است به ناچار کودک به تاکتیک های دفاعی پناه میبرد و روش هایی را اتخاذ می کند که آزار محیط و اطرافیان راکاهش یا خنثی کندیکی از این روشها اینست که مطیع و گوش به فرمان دیگران میشود یعنی گرایش مهر طلبی را در شخصیت خود پرورش میدهد و این گرایش در آینده دراو برجسته و بارز خواهد بود یا نه به تاکتیک دوم دست خواهد زد و روش پرخاش وتها جمی را انتخاب خواهد کرد به گونه ای که برای کسی صرف نکند با او در بیفتد و گرایش برتری طلبی را در شخصیت خود پرورش خواهد دادیا روش سوم را خواهد چسبید که راه گوشه گیری و تما شا گر و بی تفاوت خواهد بود و عزلت طلب خواهد شد منتهی نکته مهم اینست که دریک فرد واحد هر سه گرایش فعال خواهد بود البته یک گرایش به صورت مستقیم  وبارزتر و دوگرایش دیگر بصورت غیر مستقیم و غیر آشکار خواهد بوداینجاست که یک تضاد اساسی در روان  کودک بوجود می آید  مثلا اگر کودک با دوستش دعوی کند گرایش مهرطلبی می گوید گذشت کن و گرایش برتری طلبی می گویدچرا بی عرضه بودی نتونستی انتقام بگیری و گرایش عزلت طلبی به کناره گیری فرا می خواند در این شرایط وضعیت جدید نیز برای کودک آزار دهنده است و موجب نارضایتی او می گردد یعنی نه تنها رنجهای قبلی او را تسکین نداد بلکه رنجهای جدیدی به او خواهد افزود البته همه این موارد فوق بصورت نا خودآگاه خواهد بود کودک در این وضعیت برای تسکین نارا حتیهای روانی به خیال پناه خواهد برد ویک خود ایده  آلی یا خود تصوری خواهد ساخت که سراسر زندگی آینده او را تحت تاثیر قرار خواهد دادو دراین کارخانه خود ایده آلی تضاد های فوق را وحدت می بخشد البته لرزان یعنی موجودی که تا بحال اینقدر رنجور و ضعیف شده از نظر روانی طبیعتا ظرفیت روانی کاهش پیدا کرده و خود کفا نیست در اینجا احتیاج شدید به محبت خود را که از گرایش های مهر طلبی است در خود ایده آلی  خود به حساب با محبت بودن خود می گذارد و سلطه جویی و پرخاشگری خود راکه از گرایش برتری طلبی است به حساب دلسوزی  می گذارد و گوشه گیری خود را به حساب بی تفاوتی مثبت می گذارد ودر خود تصوری و ایده آلی این ها را بست وقفل میدهداینجاست که می بینیم خود ایده آلی داردشکل می گیرد و جانشین خود واقعی در شخصیت فرد میشود  وخود واقعی کم کم ناپدید میشو د ودید فرد کم کم تیره میشود و خود ایده آلی حاکم بر وجودفرد می گردد و حالا احساسات و عواطف و تمایلات و اهداف فرد  در بزرگسالی از دل این خود ایده آلی نشات می گیرد که فاصله زیادی با خود واقعی فرد دارد البته این فاصله از فردی به فردی دیگر ممکن است تفاوت داشته باشد و خود ایده آلی رنجهای جدیدی برای فرد می آفریندو  حاکم بر وجود و زندگی شخص میگردد وسراسر زندگی فرد را تحت تاثیر قرار میدهدو کمترینش موجب توقعات زیادی از خود وتوقعات زیادی از دیگرا ن و سرزنش و عناد بخود و عناد به  دیگران  و ناسازگاری میشودتا خود ایده آلی و بی نقص خود  در زمینه های مختلف ندگی در هر دوره سنی را تحقق دهد وبه عظمت برسد وفرد در آرامش قرار بگیرد در حالیکه خود ایده آلی سست و لرزان است چرا چون ریشه اش در خیال نه واقعیبت مثلا فرد هوش متوسطی دارد اما در خود ایده آلی خود را خیلی با هوش میداند و طالب رشته دنداپزشکی میشود چون هفتاد درصد این هدف خیالی است به آن نمی رسد  و موجب افسردگی و اضطراب در فرد میشود یا موردی برای ازدواج وعشق می بیند چون این احساسات  و هدف از دل خود ایده آلی می آید می بینیم به هدف نمی رسد برای اینکه هفتاد درصد خیالی است و امکانات درونی و بیرونی برای رسیدن به هدف واقع بینانه نیست و از قله خود ایده آلی پایین می افتد و منجر به مشکلات روانی و افسردگی و اضطراب و... خواهد شد و دست به تخریب علیه خود در بدترین حالت خودکشی یا دست به تخریب علیه دیگران مثلا تهدید یا اسید پاشی و....  میزند اینجاست که می بینیم نقش محیط امن برای پرورش شخصیت و سلامت روان مخصوصا دوران رشد درکودکی چقدر حیاتی است 

نویسنده:  امیر عطا گرمسیری مهوار 

دانشجوی دکترای تخصصی روانشناسی بالینی