شیرخواران برای رشد طبیعی به آهن کافی نیاز دارند. در ۴ تا ۶ ماه اول از ذخایر بدن استفاده می‌کنند، اما پس از آن در صورت دریافت نکردن آهن کافی، در خطر فقر آهن قرار می‌گیرند. این کمبود باعث کاهش عملکرد گلبول‌های قرمز و بروز کم‌خونی می‌شود که می‌تواند تکامل مغزی، حرکتی و رفتاری را مختل کند. نوزادان نارس، شیرخوارانی که بیش از حد شیر گاو مصرف می‌کنند یا تغذیه مناسبی ندارند، در معرض خطر بیشتری هستند. غربالگری از ۶ ماهگی تا ۲ سالگی توصیه می‌شود، به‌ویژه برای کودکانی با شرایط خاص مانند وزن کم هنگام تولد یا درآمد پایین خانواده.
چرا آهن برای کودک مهم است؟
نوزادان و شیرخواران در ماه‌های اول زندگی رشد سریعی دارند و برای این رشد، بدن آن‌ها به مقدار زیادی آهن نیاز دارد. آهن ماده‌ای حیاتی است که در ساخت گلبول‌های قرمز خون نقش دارد و به انتقال اکسیژن به بافت‌های بدن کمک می‌کند.
در ۴ تا ۶ ماه اول زندگی، نوزاد از ذخایر آهنی که در دوران بارداری از مادر دریافت کرده، استفاده می‌کند. اما بعد از این مدت، نیاز به آهن از طریق تغذیه تأمین می‌شود. اگر این نیاز برطرف نشود، خطر فقر آهن و در نهایت کم‌خونی کودک را تهدید می‌کند.
کم‌خونی فقر آهن چیست؟
وقتی بدن آهن کافی نداشته باشد، گلبول‌های قرمز نمی‌توانند به‌خوبی تشکیل شوند و عملکرد مناسبی داشته باشند. نتیجه‌ی این کمبود، کم‌خونی فقر آهن است که یکی از شایع‌ترین اختلالات تغذیه‌ای در کودکان است.
علائم و عوارض کم‌خونی فقر آهن
فقر آهن اگر زود تشخیص داده نشود، می‌تواند مشکلات جدی و بلندمدتی به دنبال داشته باشد، از جمله:
-
تأخیر در رشد مغزی، حرکتی و رفتاری
-
ضعف در مهارت‌های حرکتی
-
اختلالات رفتاری در خانه و مدرسه
-
کاهش تمرکز و افت عملکرد تحصیلی
نکته مهم اینجاست که حتی پس از اصلاح میزان آهن در بدن، برخی از این مشکلات ممکن است تا مدت‌ها باقی بمانند.
چه عواملی باعث فقر آهن در کودکان می‌شود؟
دلایل اصلی فقر آهن در نوزادان و کودکان عبارتند از:
-
شروع زودهنگام شیر گاو (پیش از یک‌سالگی) که جذب آهن را مختل می‌کند
-
مصرف زیاد شیر مادر بدون غذای کمکی حاوی آهن بعد از ۴ ماهگی
-
قطع زودهنگام شیر مادر بدون جایگزینی با منابع آهن‌دار
-
مشکلات تغذیه‌ای یا اختلال در جذب آهن
-
بیماری‌های مزمن گوارشی یا استفاده از برخی داروها
-
از دست دادن خون (مثلا در اثر زخم یا انگل)
-
نوزادان نارس یا دارای وزن کم هنگام تولد بیشتر در معرض خطر هستند
-
رژیم غذایی فقیر از آهن در خانواده‌های کم‌درآمد
نوزادان و کودکانی که باید بیشتر مراقب باشند
بر اساس توصیه‌های پزشکی، غربالگری فقر آهن باید برای همه‌ی کودکان بین ۶ ماهگی تا ۲ سالگی انجام شود، به‌ویژه در کودکانی با شرایط زیر:
-
نوزادان نارس یا با وزن پایین هنگام تولد
-
خانواده‌های با سطح درآمد پایین
-
تماس با سرب (مثلا در محیط‌های آلوده)
-
تغذیه طولانی‌مدت با شیر مادر بدون مکمل آهن
-
استفاده زودهنگام از شیر گاو یا غذای کمکی فاقد آهن
-
کودکان با اختلال رشد یا مشکلات تغذیه
چگونه می‌توان از کم‌خونی فقر آهن پیشگیری کرد؟
-
استفاده از قطره آهن از ۴ ماهگی برای نوزادان
-
شروع غذای کمکی غنی از آهن از ۶ ماهگی (مثل گوشت، عدس، زرده تخم‌مرغ)
-
پرهیز از مصرف زیاد شیر گاو در زیر ۱ سالگی
-
مراجعه منظم برای بررسی وضعیت رشد و سلامت
-
غربالگری خون برای بررسی سطح هموگلوبین و آهن، در صورت نیاز
جمع‌بندی
کم‌خونی فقر آهن در کودکان یک مشکل شایع اما قابل پیشگیری است. تشخیص زودهنگام، تغذیه صحیح و توجه به نشانه‌های هشدار، نقش مهمی در سلامت رشد جسمی و ذهنی کودک دارند. اگر نگران وضعیت آهن فرزند خود هستید، با پزشک یا آزمایشگاه مشورت کنید تا بررسی‌های لازم انجام شود.
نظرات شما
نظرتون در مورد پست کم‌خونی فقر آهن در کودکان چی هست ؟