هایپرپلازی خوش خیم پروستات یا در اصطلاح پزشکی BPH (به انگلیسی : Benign prostatic hyperplasia) شایع‌ترین علت انسداد ادراری است که در میان مردان رخ می‌دهد. این بیماری هایپرتروفی خوش خیم پروستات نیز نامیده می‌شود. البته چون واژه هایپرپلازی، افزایش تعداد سلولهای اپیتلیال را که در آزمایش میکروسکوپی مشاهده می‌شود توصیف می‌کند، کاربرد واژه هایپرتروفی خوش خیم پروستات بهتر است.

با رسیدن به سن ۷۰ سالگی، قریب به ۸۰٪ مردان درجاتی از BPH را خواهند داشت که ممکن است علایم ادراری آزاردهنده‌ای را ایجاد کند. وزن پروستات در فرد بالغ سالم حدود ۲۰-۲۵ گرم و اندازه آن ۴×۲×۳ سانتی متر است.

علایم انسدادی معمولاً زودتر بروز می‌کند و شامل تکرر ادرار، احتباس ادرار، کاهش قطر و فشار جریان ادرار وقطره قطره شدن انتهای ادرار می‌باشد. در واقع این علائم ناشی از تورم پروستات می‌باشند. در معاینه تورم پروستات با معاینه انگشتی مقعد DRE قابل بررسی است. سونوگرافی به تشخیص کمک می‌نماید.

هشت درصد مردان ۴۰-۳۱ سال، ۵۰ درصد مردان ۶۰-۵۱ سال، ۷۰ درصد مردان ۷۰-۶۱ سال و ۹۰ درصد مردان ۹۰-۸۱ سال دارای بزرگی خوش خیم پروستات هستند.میزان شیوع اختلالات جنسی در مردان مبتلا به بزرگی خوش خیم پروستات تقریبا دو برابر مردان عادی است.

در طی فاز اولیه BPH، بافت پروستات شروع به هایپرتروفی می‌کند. این عمل ممکن است بر میزراه فشار وارد کند، بنابراین ‚در نتیجه انسداد مکانیکی اندازه لومن میزراه کاهش می‌یابد. به موازات افزایش فشار، بیماران ممکن است اشکال در شروع ادرار کردن یا کاهش یا ضعیف شدن جریان ادرار را تجربه کنند. برخی بیماران ممکن است حتی برای شروع ادرار روی مثانه فشار وارد کنند.

به موازات بدتر شدن علایم، مثانه تحریک می‌شود. تحریک مثانه فاز آخر BPH است. ماندن ادرار در مثانه ممکن است سب افزایش حساسیت این عضو شود. حتی باقی ماندن مقدار کمی ادرار در مثانه همراه با فشار وارده از طرف پروستات بزرگ شده ممکن است سبب پلی اوری شود. البته این علایم ممکن است نشان دهنده بیماری‌های دیگری مانند پروستاتیت، سرطان پروستات و عفونت دستگاه ادراری نیز باشند. معاینه انگشتی مقعد (DRE) و آزمون آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) برای رد بیماری‌های دیگر کمک کننده هستند.

واریکوسل اتساع و پیچ خوردگی غیر طبیعی شبکه وریدی ( سیاهرگی ) بالای بیضه هاست. شیوع آن زیر 10سال نادر است ولی در بالغین جوان 15% و در مردان نابارور 20 تا 40% میباشد.در کسانی که با ناباروری ثانویه مراجعه می نمایند یعنی قبلا بچه دار شده اند شیوع آن به 70% میرسد. 90% موارد طرف چپ ودر 10% موارد دو طرفه است علت این پدیده طولانی تر بودن ورید تخلیه کننده خون بیضه چپ به ورید کلیوی و همچنین زاویه عمودی تر آن نسبت به سمت راست می باشد.

واریکوسل شایعترین علت قابل اصلاح ناباروری در مردان میباشد. علت ایجاد ان اختلال در تخلیه وریدی یا نارسایی دریچه های وریدی بیضه است. نظریه های گوناگونی در مورد مکانیسم اسیب بیضه ها وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از:
افزایش دمای بیضه ها یا کاهش جریان خون و اکسیژن رسانی یا انتقال مواد و متابولیتهای کلیه ها و غدد فوق کلیه به بیضه ها و یا ترکیبی از اینها.

واریکوسل میتواند باعث کاهش رشد بیضه و در نهایت کوچک شدن بیضه گردد. همچنین با اثر بر اسپرمها باعث کاهش حرکت و تعداد انها و تغییر مورفولوژی(شکل ظاهری) انها خواهد شد. واریکوسل به طور مستقیم اثری بر توانایی جنسی یا ایجاد انزال زودرس ندارد.

در بیماری که با ناباروری و واریکوسل مراجعه می نماید علاوه بر معاینه و شرح حال باید حداقل دو یا سه آزمایش منی برای تصمیم گیری وجود داشته باشد. با توجه به حساسیت آزمایش باید در آزمایشگاهی انجام گردد که به طور تخصصی این آزمایش را انجام می دهند.

معاینه باید با دست و ابتدا در حالت ایستاده و سپس در حالت خوابیده انجام گردد تا مشخص شود آیا با دراز کشیدن واریکوسل کاهش چشمگیر پیدا می کند یا نه که اگر نکرد سونوگرافی شکم و لگن برای بررسی بیشتر انجام گردد. در زمان معاینه ممکن است وریدها مانند واریس پا قابل مشاهده باشند یا مانند کیسه پر از کرم قابل لمس باشند یا بازور زدن قابل لمس شوند که این معیارها بیانگر شدت واریکوسل می باشد. در تشخیص واریکوسل معاینه بالینی حرف اول و آخر را می زند و سونوگرافی برای مواردی به کار می رود که معاینه مشکل باشد مانند بیماران بسیار چاق یا موارد خفیف. البته از سونوگرافی داپلر یا رنگی می توان برای تایید عود ( برگشت خون به سمت بیضه ها) پس از عمل کمک گرفت.

درجه بندی واریکوسل
گرید 3 : وریدها در حالت ایستاده قابل مشاهده اند
گرید 2 : وریدها در حالت ایستاده قابل لمس میباشند
گرید 1 : وریدها هنگام زور زدن قابل لمس میباشند
واریکوسل ساب کلینیکال: که با معاینه قابل لمس نیستند ولی با سونوگرافی تشخیص داده می شود.