مقاله زیر توسط دکتر ندا فرزانه متخصص اعصاب و روان  در مورد " آیا افراد مضطرب ترسوترند؟ " توسط ایشان برای خوانندگان محترم سایت تهیه شده است.

احساس های ترس و نیز اضطراب هر دو میتوانند به عنوان واکنش در مقابل خطر در موقعیتهای مختلف باشند که این مسئله در درمان قطعی اضطراب بسیار مهم است. ترس در مواقعی ایجاد میشود که فرد در موقعیت تهدیدکننده حیات جسمی و یا روانی قرار بگیرد.از طرفی نیز اضطراب در مواقعی رخ میدهد که فرد تصور کند که در موقعیت تهدید کننده حیات جسمی و یا روانی قرار گرفته است.

طبق جدیدترین تحقیقات انجام شده بر روی مغز افرادی که اضطراب دارند، مشخص شده است که مغز این افراد به هر دو نوع محرکهایی که تهدید کننده “سریع” که بر پایه ایجاد ترس است (منظور ترس محور) و نیز محرکهای کند که بر پایه ایجاد اضطراب است (منظور اضطراب محور)، واکنش نشان میدهد.بر اساس این مطالعات مشخص شده است که مغز همه افراد (مضطرب و یا غیر مضطرب) به محرکهای بر “ترس محور” به نحوی واکنش نشان میدهد.البته واکنش مغز افراد مضطرب با واکنش مغز افراد غیر مضطرب به محرکهای “اضطراب محور” کاملا متفاوت است و این یعنی میزان اضطراب روانی فرد در اینکه مغز چه واکنشی به محرکهای “اضطراب محور” بدهد، تاثیر مهمی دارد.به نحوی که هر چقدر میزان اضطراب فرد بالاتر باشد، به همان میزان نیز میزان ترس فرد بیشتر میشود.مثلا اگر به فردی که مضطرب است گفته شود که الان یک اتفاق خیلی بدی در حال رخ دادن در بیرون است ، اگر در همان لحظه از او آزمایشات “اسکن الکتریکی مغز” و یا ” سیگنال الکتریکی مغز” گرفته شود، نشانگر این است که مدارهای مغزی مرتبط با اضطراب واکنش شدیدتر و سریعتری را به محرکهای “اضطراب محور ” میدهند.

در ارزیابی برای درمان قطعی اضطراب باید ترس را از دلشوره و اضطراب، که معمولاً بدون وجود تهدید خارجی رخ می‌دهد، باید جدا دانست. علاوه بر این ترس به رفتارهای خاصِّ فرار و اجتناب مربوط است، در حالی که اضطراب، ناشی از تهدیدهایی خواهد بود که مهارناپذیر و غیرقابل اجتناب تلقی می‌شوند. ترس معمولاً با درد ارتباط دارد. مثلاً کسی از ارتفاع می‌ترسد، چه، اگر از ارتفاعی بیفتد آسیب جدی خواهد دید یا حتی خواهد مرد. بسیاری از نظریه‌پردازان، چون جان برودس واتسن و پال اکمن، پیش نهاده‌اند که ترس یکی از چند احساس بنیادین و فطری است (نظیر شادمانی و خشم). ترس از سازوکارهای بقا است و معمولاً در پاسخ به یک محرک منفی خاص روی می‌دهد.

دکتر ندا فرزانه متخصص اعصاب و روان در تهران فعالیت می کند، بیان می کند که در زمینه درمان اضطراب و اافسردگی، تفاوت مهم دیگری که در مورد محرکهای “ترس محور” و “اضطراب محور” وجود دارد، مراکز مغزی متفاوتی است که با این دو مرتبط هستند. “محرکهای سریع” یا ترس محور با “مدارهای مغزی مربوط به ترس ” که در قسمت مرکزی مغز قرار دارند مرتبط اند ولی محرکهای کند “با قسمتهای مغزی مرتبط با اضطراب که با قسمت قدامی یا جلوی مغز، هیپوکامپ و بعضی مناطق مغزی دیگر کنترل میشوند.

در زمینه ارائه راهکار درمان اضطراب بهتر است که در مورد همپوشانی بیماری افسردگی ماژور با بیماری های اضطرابی نیز اشاره کرد. نکته شگفت انگیز در مورد درمان منحصر به فردافسردگی این است که شباهت در مورد احساس خطر کردن در هر دو این بیماریها گاها وجود دارد.

نکته طلائی بررسی این مسئله است که آیا افرادی که اختلالات اضطرابی دارند و یا اینکه ثانویه به بیماری افسردگی شدید دچار اضطراب و ترس شده اند، درک بیشتری از خطر دارند یا نه؟  

در افرادی که اختلالات جسمانی همراه با درد دارند مثلا افرادی که به کمر درد مبتلا هستند، افسردگی و ترس و اضطراب فاکتورهایی هستند که میتوانند شانس تشدید محدودیت حرکتی ناشی از کمر درد را افزایش دهند.اینکه چرا فرد با کمردرد شدید، علی رغم مصرف مسکن های قوی نیز دردهای کمر را بصورت فاجعه آمیز در ذهنش درک می کند و یا اینکه کمر درد چقدر تأثیر روی سیستم حرکتی فرد می تواند تاثیر بگذارد را بررسی کرده اند.

نکته درمانی استثنایی این تحقیق ای است که افرادی که کمر درد مزمن دارند، با فعالیت های بدنی مداوم می توانند درک منفی  ناشی از دردهای مزمن و اضطراب مزمن ناشی از درد را با کمک روانپزشک و روان درمانگر در آینده ای نه چندان دور تعدیل کنند.

 نکته دیگری که دکتر ندا فرزانه روانپزشک و روان درمانگر بر روی اهمیت آن تاکید دارند این است که چطور حساس بودن به اضطراب میتواند در افرادی که اختلالات اضطرابی دارند مؤثر باشد.این که فرد چقدر به اضطراب حساس است ، یعنی به کلام ساده یعنی اینکه که چقدر فرد مستعد اختلالات اضطرابی است، با علل متعددی مرتبط است. به طور مثال اینکه فرد از لحاظ ژنتیکی به اصطلاح مستعد است یعنی اینکه از هر گونه مسائل اجتماعی ، شناختی و یا مسائل فیزیکی اطرافش احساس اضطراب می کند. البته تا قبل از این بررسی های زیادی بر روی این فرضیه انجام شده بود ولی طبق یکی از جدید ترین مقالاتی که در این مورد بیان شده است، نتایج ویژه ای به دست آمده است.

در تعداد زیادی از افرادی که به انواع مختلف اختلالات اضطرابی مبتلا می باشند مثل افرادی که اختلال حملة پانیک دارند  و یا افراد مبتلا به هراس اجتماعی هستند، همچنین افراد مبتلا به بیماریهای وسواسی- جبری ، بیماری های اختلال بعد از حادثه و اختلال اضطراب فراگیر منتشر این بررسی را انجام دادند.به این طریق که با ابزارهایی حساسیت فرد به مسائل فیزیکی، اجتماعی و شناختی ناشی از اضطراب را اندازه گیری کردند.

در نهایت دانشمندان علوم شناختی دریافتند که بین حملة پانیک و اینکه فرد علائم فیزیکی و مسائل اطراف خودرا خیلی بیش از حد بزرگنمایی کند، ارتباط ویژه ای وجود دارد. نتیجه بعدی عجیب این است که بین هراس اجتماعی و بزرگنمایی کردن مسائل محیطی اطراف نیز ارتباط زیادی هست. همچنین بین اختلال اضطرابی منتشر و تحریف های شناختی ای که در ذهن فرد می تواند از جامعه ، مردم و محیط اطراف بیمار مضطراب هست نیز ارتباط زیادی وجود دارد.

 پس در جواب به این سوال ابتدایی مقاله که بیان شد " آیا افراد مضطرب ترسو ترند؟" می توان گفت که بین اینکه فرد چقدر مستعد اضطراب هست با ابعاد دیگر اجتماعی ،شناختی،محیطی و جسمی ارتباط بسیار زیادی وجود دارد که این نکته مهم می تواند در درمان قطعی اضطراب نقش ویژه ای داشته باشد.

در ادامه مطالب باید گفت که از علل اینکه چرا فردی از نظر شناختی مستعد اضطراب است، می تواند زمینه ساز این عامل باشد که علائم اضطراب و یا تحریک شدن بخاطر اضطراب موجب عواقب منفی در ذهن فرد می شوند . مثلا وقتی که فرد عادی منظور فردی است که از نظر شناختی مستعد اضطراب نیست، یک حادثه ناگواری برایش اتفاق میفتد و بعد از آن اضطراب میگیرد، اگر که فرد ثانویه به آن حادثه دچار علائم  جسمی مثل تپش قلب، تنگی نفس و یا بی­حسی دست و پا بشود، ممکن است که این علائم اضطراب را بیش از حد در ذهنش بزرگنمایی کند. حال اگر این اتفاق ناخوشایند برای فردی از نظر شناختی مستعد اضطراب است، بیفتد تعابیر غیر ارادی فرد در ذهنش بعد از این اتفاقات این است که مثلا "نکنه دارم میمیرم" در ذهنش منعکس می شود. البته خود این مسیله می تواند به پیچیده تر شدن روند درمان بیماری اضطراب در افراد مستعد اضطراب نیز دخیل شود که باید با کمک روانپزشک و رواندرمانگر این مسایل را به مرور از نظر سلسله مطالب شناختی در فرد اصلاح کرد.

توصیه نهائی دکتر ندا فرزانه روانپزشک این است که در صورتیکه دچار علایم اضطرابی شدید مثل آنچه که بیان گردید، حتما برای ارزیابی و درمان اضطراب اقدام کنید تا قبل از اینکه این موارد شدیدتر شده و باعث اختلال در عملکرد روزانه شما بشود.