ارتباط بین روده تحریک پذیر(روده عصبی) و بیماری های افسردگی

ندا فرزانه متخصص اعصاب و روان بیان می کند که به طور معمول تشخیص بیماریهای روان پزشکی در مبتلایان به اختلال‌های گوارشی، مشکل نیست. تعدادی نشانه‌های گوارشی تکرار شونده مثل درد، اسهال و یبوست وجود دارد که البته نتایج می‌تواند در بیماریهای روانی یا گوارشی مبهم باشد و سایر نشانه‌های جسمانی و شناختی هستند که روانپزشک را قادر به تشخیص بیماریهای اضطرابی، پانیک و افسردگی می‌کند. به ندرت اما به طور اختصاصی بخصوص در افراد مسنی که بیماری افسردگی تشخیص داده نشده دارند، اسهال غیر قابل توجیه (به عنوان تظاهری از اضطراب همراه)، درد شکمی و کاهش وزن ایجاد می‌شود. در این بیماران، روانپزشک باید آمادگی برای ارزیابی دقیق نشانه‌های افسردگی، نشانه‌های گوارشی و استفاده از درمانهای افسردگی را داشته باشد.

 در مقاله ای که با عنوان "همه چیز در مورد اختلالات روان تنی" نوشته شده است، توضیحاتی در مورد سندرم روده تحریک پذیر که در دسته بیماری های روان تنی است، توضیحات کلی در مورد بیماری های گوارشی روان تنی یا به اصطلاح فانکشنال یا کاربردی  داده شده است. در ادامه سعی بر این است که به طور مختصر در مورد شایعترین بیماری کارکردی گوارشی به نام "سندرم روده تحریک پذیر"  و  علائم شایع آن، علل زمینه ای، درمان های داروئی و غیر داروئی موثر و سایر نکات مهم این بیماری توضیحات دقیقی داده شود.

ارتباط بین سندرم روده تحریک پذیر با بیماری های روانی چقدر است؟

- حدود نیمی از بیماران سندرم روده تحریک پذیر ، دارای بیماری روانپزشکی هستند. افراد با سندرم روده تحریک پذیر، اختلال درکیفیت سلامتی زندگی دارند و بخش عظیمی از این اختلال می‌تواند بخاطر وجود همزمان اضطراب، افسردگی و بیماری پانیک باشد. اختلال‌های کارکردی گوارشی متشکل از وضعیتهای مزمن یا راجعه‌ای هستند که هیچ علت عضوی برای آنها وجود ندارد ولی موجب ناراحتی و رنج فراوان برای بیمار می‌شوند و سهم عمده‌ای از مراجعه‌های بیمار رابرای ویزیت شدن توسط پزشکان عمومی و متخصصین گوارش به خود اختصاص می‌دهند. در این بیماریها، تداخل‌های پیچیده‌ای بین اختلال کارکردی گوارشی، حساس شدن بیش از حد احشایی و فرایند تغییر دستگاه عصبی – مرکزی در رابطه با محرکهای محیطی و نیز عوامل روانی- اجتماعی دخالت دارند. این نشانه‌های می‌توانند از هر کدام از بخشهای دستگاه گوارش منشاء بگیرند یا اینکه با یکدیگر هم پوشانی داشته باشند. شایع‌ترین بیماری گوارشی کارکردی، نشانگان روده تحریک‌پذیر است. مشابه سایر وضعیتهای طبی، در این مورد هم تاثیر نشانه‌های جسمی و روانی در کیفیت زندگی به صورت اضافه شونده است مثلاً در سوءهضم، ناراحتی و زجر روانی فرد نسبت به شدت سوءهضم، یک عامل پیش‌بینی‌کننده قوی‌تر می‌باشد.

- اضطراب و افسردگی در مقایسه با سندرم روده تحریک پذیر، در هدایت کردن بیمار برای دریافت درمان اهمیت بالایی دارند اما بررسی‌های جدید نشان داده است که جسمانی‌سازی و زجرهای روانی با خود بیماری مرتبط‌ترند تا فقط با کوشش بیمار برای دریافت درمان. همچنین جسمانی‌سازی با اختلال در کیفیت زندگی مربوط به سلامت فردی در جمعیت پایه ونیزبا نمونه‌های بالینی تحت درمان با درمان‌های روانپزشکی همراه است. بعلاوه مشخص شده که کاهش افسردگی با بهبود کیفیت زندگی مرتبط با سلامتی فردی همراه است. در بررسی‌های بالینی، ارتباط بین آزار جنسی و روانی و بیماری‌های کارکردی گوارشی مشخص شده است اما این یافته‌ها یکدست نیستند.

علل سندرم روده تحریک پذیر کدامند؟

- عوامل مطرح به عنوان سبب شناسی نشانگان روده تحریک‌پذیر شامل حالتهای هیجانی مثل اضطراب، افسردگی، ترس و خشونت، وضعیتهای معده‌ای- روده‌ای، علل عصبی– هورمنی مثل عوامل کولینرژیک، آنتی کولینرژیک، آدرنرژیک، مواد با خاصیت بلوک کننده آدرنرژیک، هورمنهای گوارشی مثل کوله ستیوکینین، گلوکاگون، هورمن وازواکتیو روده‌ای، توکسین‌ها مثل سم استافیلوکوک، سم وبا، پروستاگلاندین و اتساع روده می‌باشد. - درسرتاسر دنیا، حدود %10تا %20 جوانان و بالغین، علایم کولیت عصبی روده یا  روده تحریک‌پذیر را دارند و بیشتر بررسی‌ها نشان می‌دهد این بیماری در زنان شایعتر است.

- در مورد ارتباط بین اضطراب، افسردگی و پیامد بیماری گفته شده است اگرچه شیوع اضطراب و افسردگی در گروه بیماران مبتلا به اختلال کارکردی گوارشی بیش از بیماریهای عضوی است اما شباهتهایی هم دیده شده که نشانگر اثر بیماریهای مذکور بر پیامد بیماری است.

- ارزیابی بالینی بیماران با اختلال‌های گوارشی کارکردی، مشابه ارزیابی سایر بیماریهای طبی است ولی تعدادی موضوع‌های مهم در این ارزیابی وجود دارد که شامل این موضوع‌ها می‌باشد: 1- تعیین دقیق زمان آغاز نشانه‌های گوارشی، تعیین زمان آغاز هر نوع بیماری روانپزشکی و نیز تعیین زمان دقیق هر یک از وقایع مهم زندگی.2- بررسی کلی از نظر دستگاه‌های بدن.3- بررسی ترس و نگرانی فرد در مورد سلامتی خود.4- بررسی حوادث و تجربه‌های زودرس در محیط فرد در دوران کودکی.5- نگرش غیر طبیعی به بیماری و درمان.

دکتر ندا فرزانه متخصص اعصاب و روان که مقالات چاپ شده علمی در زمینه تشخیص و درمان سندرم روده تحریک پذیر دارد بیان می کند که در بررسیهای متعددی، شواهدی از موثر بودن داروهای ضد افسردگی در بیماران مبتلا به کولیت عصبی که درد شکمی نیز دارند، وجود دارد. بعد از مدتی از شروع دارو توسط روانپزشک در مواردیکه بعد از بررسی ها رونپزشک شروع دارو را صلاح دانسته است، اغلب بیماران گزارش می‌کنند که درد راهنوز دارند اما با آن بهتر کنار می‌آیند که بیانگر بهبود سازوکارهای کنار آمدن در این بیماران است. البته مشخص شده که روش کنار آمدن با درد هم بسیار مهم است یعنی کنار آمدن با درد به صورت تلقی کردن رضایت بخش بجای تلقی کردن فاجعه آمیز بهبودی که بعد از شناخت – رفتار درمانی در این بیماران حاصل می‌شود، ناشی از کاهش توجه انتخابی به حس درد است که تبدیل به گوش بزنگی می‌شود. همچنین دربعضی از بیماران با کولیت روده عصبی، هیچ تفاوتی در نوع درمان وجود ندارد و تمام درمانهای بین فردی اعم از درمانهای دینامیک، ساپورتیو شناخت – رفتار درمانی، هیپنوتیزم و آرام سازی موثر می باشند. البته این نکته مشخص نشده است که این درمانها دارای آثار اختصاصی روی عملکرد روده هستند یا از طریق روش عمومی کاهش تنش‌ها، بهبود روابط بین فردی و اعتماد به نفس عمل می‌کنند.