تشخیص ، درمان و مراقبت از گوژپشتی و گودی کمر

شما با مطالعه این مقاله ، در خصوص تشخیص ، درمان و مراقبت از گوژپشتی و گودی کمر ، اطلاعات کاملی بدست خواهید آورد . هدف ما افزایش دانش و آگاهی بیماران و مراجعین به این سایت می باشد . امیدواریم با مطالعه این رضایت شما را برآورده کرده باشیم . در صورت داشتن هرگونه پیشنهاد لطفا به ما ایمیل بزنید . / دکتر مهرداد تنگستانی نژاد 

تشخیص ، درمان و مراقبت از بیماران مبتلا به قوز پشتی و گودی کمر

آناتومی ستون فقرات :

 ستون فقرات از سه بخش تشکیل شده است . در صورتیکه از پهلو به فرد بنگرید سه منحنی در ستون فقرات قابل مشاهده است . یکی در ناحیه گردن و ناحیه کمر که شکلی شبیه به حرف c  انگلیسی داشته که به آن "لوردوز" گفته می شود و دیگری انحنای معکوس به سمت بیرون که آن هم به شکل حرف انگلیسی c  ولی برعکس بوده که به آن "کایفوز" می گویند .

در صورتیکه این انحناها کاهش یا افزایش غیر طبیعی داشته باشند فرد در حالت ایستادن و یا راه رفتن تعادل مناسبی نداشته و با مشکل روبرو خواهد شد .

ستون فقرات از 24 مهره که مستطیل شکل بوده و بر روی یکدیگر قرار می گیرند تشکیل یافته است . نحوه قرار گرفتن این مهره ها ، انحناهای طبیعی را ایجاد می کند که موجب تعادل فرد در هنگام راه رفتن و ایستادن و نیز کاهش صرف انرژی جاذبه زمین می گردد . بین مهرهای ستون فقرات ، فضایی به ضخامت 2 اینچ وجود دارد که به آن دیسک بین مهره ای گفته می شود . دیسک های بین مهره ای انعطاف پذیر بوده ، علاوه بر ایجاد راحتی حرکت مهره ها بر روی یکدیگر ، از بروز ضربه مهره های بالاتر به مهره های پائین تر جلوگیری می نماید .

اگرچه انحنای 20 تا 45 درجه ای و به سمت بیرون ستون فقرات در ناحیه قفسه سینه کاملا طبیعی است ، اختلالات موضعی و یا ساختاری می تواند این میزان انحنای طبیعی را کاهش و یا افزایش دهد .

در صورتیکه انحنای ستون فقرات به بیش از 50 درجه برسد به آن "هایپر کیفوز" ( کایفوز بیش از حد طبیعی ) گفته می شود ، هر چند پزشکان فقط اصطلاح کایفوز را بکار می برند .

قوز پشتی در هر سنی ممکن است رخ دهد ولی در زمان نوجوانی که رشد استخوان ها بسیار سریع تراست ، بیشتر دیده می شود . شدت بروز قوز پشتی می تواند متفاوت باشد . بطور کلی هر چه تغییر انحنا شدیدتر باشد وضعیت وخیم تر خواهد بود . تغییر انحناهای خفیف ممکن است باعث بروز درد و یا ناراحتی دیگر نشود . افزایش بیش از حد انحنا ، می تواند علاوه بر بروز درد و ناراحتی ، موجب ناتوانی در ستون فقرات و نیز ایجاد قوس قابل مشاهده نیز گردد .

الف : انواع گوژ پشتی یا کایفوز :

به طور کلی 3 نوع کایفوز وجود دارد که بیشتر در کودکان و نوجوانان مشاهده می گردد :

1) کایفوز موضعی :

این نوع ، شایع ترین نوع کایفوز بوده و معمولا دردوران نوجوانی مشاهده می گردد . در این نوع کایفوز ، وضعیت بدن بیمار طبیعی نبوده ولی ستون فقرات با اختلالات ساختاری شدید همراه نیست . جالب است بدانید که منحنی کایفوز در این نوع ، با تقاضا از فرد که به صورت صاف بایستد ، برطرف می شود . شیوع این نوع کایفوز در دختران بیشتر از پسران است . خوشبختانه این نوع کایفوز ، رشد نمی کند و به ندرت دردناک است و در زندگی فرد مشکلی ایجاد نمی کند .

2) کایفوز شوئرمن :

اولین بار یک رادیولوژیست دانمارکی این نوع کایفوز را نامگذاری کرد . این نوع کایفوز نیز مانند نوع موضعی در طول دوران نوجوانی بروز می کند ولی متاسفانه بروز تغییر به ویژه درافراد لاغر ، در این نوع شدیدتر می باشد .

این نوع کایفوز به دنبال بروز اختلال در ساختار ستون فقرات بوجود می آید . زمانی که از ستون فقرات بیمار مبتلا به این نوع کایفوز عکسبرداری می گردد ، مشاهده می شود که چندین مهره متوالی ستون فقرات که در حالت طبیعی مستطیل شکل هستند به صورت مثلثی درآمده اند . همین امر موجب می گردد که ستون مهره در این نواحی به سمت جلو کشیده شده و انحنا را در این قسمت بیشتر کرده و از طرفی موجب کاهش فضای بین مهره ها ( دیسک بین مهره ای ) گردد .

منحنی ستون فقرات در این نوع کایفوز معمولا تیز ، زاویه دار و غیر قابل انعطاف می باشد . برعکس بیمار مبتلا به کایفوز موضعی ، در این نوع ، متاسفانه بیمار قادر به اصلاح منحنی با صاف کردن بدن خود ، نخواهد بود .

کایفوز شوئرمن ، معمولا در ناحیه سینه ای ستون فقرات دیده می شود ولی گاهی اوقات نیز در ناحیه کمری ( پائین تر از ناحیه سینه ) مشاهده می گردد . جالب است بدانید که این نوع کایفوز در پسران بیشتر از دختران دیده شده ولی خوشبختانه ، افزایش انحناء پس از تکمیل و پایان مرحله رشد ، متوقف می گردد .

بیمار مبتلا به این نوع کایفوز ، گاهی اوقات دچار درد بوده که معمولا محل درد بیشتر در بالاترین ناحیه انحناء احساس می گردد . علت بروز درد در این ناحیه آن است که بدن بیشترین نیرو را برای قرار دادن ستون فقرات در وضعیت ایستاده را در بالاترین قسمت انحناء ، وارد می کند . عواملی چون بیش از حد ایستادن یا نشستن و یا انجام فعالیت ، باعث بروز و یا افزایش درد خواهد شد .

3) کایفوز مادرزادی :

این نوع کایفوز هنگام تولد نوزاد وجود دارد . این حالت زمانی بوجود می آید که در حالیکه نوزاد در رحم مادر می باشد ، ستون فقرات در حال رشد طبیعی می باشد . استخوان ها ممکن است به شکل ناخوشایندی شکل نیافته و یا چندین مهره از ستون فقرات با یکدیگر ترکیب شده باشند . این نوع کایفوز در سنین کودکی بطور مرتب افزایش می یابد .

بیماران مبتلا به کایفوز مادرزادی اغلب برای جلوگیری از پیشرفت بیماری نیاز به درمان جراحی در سنین پائین تر هستند . متاسفانه چنین بیمارانی اغلب دچار نواقصی در قلب ، کلیه و دیگر اعضای بدن خواهند بود .

علائم :

علائم و نشانه های کایفوز ، بسته به نوع و شدت انحناء ، متفاوت خواهد بود ، از جمله :

شانه های گرد

دیدن قوز در ناحیه پشت

درد در ناحیه کمر

خستگی

سختی و غیر قابل انعطاف بودن ستون فقرات

در صورت افزایش انحناء و با گذشت زمان ممکن است موارد زیر نیز دیده شود :

ضعف

بی حسی یا سوزش در پاها

از دست دادن حس در اندام های تحتانی

ضعف تنفس و یا سایر مشکلات تنفسی

 

معاینه توسط پزشک :

کایفوز خفیف اغلب تا زمانی که در مدارس ، کودکان را معاینه می کنند ، تشخیص داده نمی شود . اگر تغییر در انحنای ستون فقرات قابل مشاهده شود متاسفانه عامل نگرانی والدین و کودک خواهد بود . بنابراین با تشخیص به موقع کایفوز می توان راهکارهای درمان را بهتر به پیش برده و آن را مدیریت کرد .

 

انجام تست های تشخیصی :

1) معاینه فیزیکی بیمار :

اولین کاری که توسط پزشک هنگام معاینه انجام می شود آن است که ، تاریخچه ای از والدین ، بستگان و همچنین وضعیت رشد بیمار ، تهیه شده و سپس از بیمار تقاضا می شود تا به سمت جلو خم شود . در این وضعیت ، پزشک معالج با لمس کردن مهره های ستون فقرات ، وضعیت حساس به درد را مورد بررسی قرار می دهد . در وضعیت پیشرفته بیماری ، حالت قوز در پشت بیمار به راحتی قابل تشخیص است .

 

2) عکسبرداری رادیوگرافی :

پزشک معالج با گرفتن عکس از زوایای مختلف به بررسی وضعیت ستون فقرات از نظر تشکیل استخوان ، شکل استخوان ، وضعیت فضاهای بین مهره ای ، چسبیدن مهره ها به یکدیگر ، کاهش یا افزایش غیر طبیعی انحناهای آن، می پردازد . منحنی بیش از 50 درجه حتما غیر طبیعی خواهد بود .

اگر وضعیت انحنای ستون فقرات بیش از اندازه باشد ، بررسی وضعیت ریه از طریق انجام تست های تنفسی الزامی خواهد بود . سایر آزمون های تشخیصی نیز ممکن است درصورت وجود علائمی چون بی حسی ، سوزن سوزن شدن ، درد ، ضعف در نواحی پائین بدن جهت بررسی وضعیت کانال نخاعی و وجود یا عدم وجود فشار بر روی اعصاب موجود در کانال نخاعی الزامی باشد . برای بررسی چنین وضعیتی ممکن است بیمار نیازمند به انجام تست های نرولوژیک ( بررسی وضعیت اعصاب ) و یا گرفتن ام آر آی از ستون فقرات نیز باشد .

 

هدف و شرایط تعیین نوع درمان :

هدف از درمان توقف افزایش انحنای ستون فقرات و جلوگیری از بروز تغییر شکل می باشد . جهت درمان صحیح و به موقع بیمار ، پزشک موارد زیر را مد نظر قرار خواهد داد :

1) سن کودک و وضعیت سلامتی وی

2) تعداد سال های باقیمانده تا توقف رشد

3) نوع کایفوز

4) شدت انحناء ستون فقرات

 

درمان های غیر جراحی :

جهت بیماران مبتلا به کایفوز از نوع موضعی و بیماران مبتلا به نوع کایفوز شوئرمن با درجه انحنای کمتر از 75 درجه ، درمان غیر جراحی توصیه می شود .

بررسی و مشاهده مکرر بیمار :

بیمار باید به طور مرتب و مکرر تا پایان زمان رشد ( توقف رشد ) در زمان های توصیه شده توسط پزشک معالج ، مورد معاینه دقیق و انجام تست های فیزیکی و تشخیصی قرار گیرد .

انجام فیزیوتراپی :

انجام ورزش های تقویت عضلات شکم و پشت و سایر فیزیوتراپی های توصیه شده ، در توقف افزایش انحنای ستون فقرات موثر خواهد بود .

درمان های داروئی :

تجویز داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی ( داروهای ضد التهاب بدون کورتون ) مانند استامینوفن ، ایبوپروفن و ناپروکسن جهت کاهش درد می تواند موثر باشد .

استفاده از بریس :

استفاده از بریس جهت بیماران مبتلا به کایفوز نوع شوئرمن که هنوز در حال رشد هستند ، تجویز می گردد . نوع بریس و مدت استفاده از آن در طول 24 ساعت از شبانه روز بستگی به شدت انحنای ستون فقرات داشته و توسط پزشک توصیه می شود . طول مدت استفاده از بریس تا زمانی است که رشد بیمار به مرحله توقف برسد .

درمان های جراحی :

هر چند استفاده از این روش معمولا جهت بیماران مبتلا به کایفوز مادرزادی توصیه می شود ولی جهت سایر موارد زیر نیز جراحی بهترین گزینه خواهد بود :

الف : بیماران مبتلا به کایفوز شوئرمن با انحنای بیشتر از 75 درجه

ب : بیماران مبتلا به کمر درد شدیدی که به درمان های داروئی و غیر جراحی ، پاسخ نداده اند .

 

روش جراحی :

فیکس کردن مهره های ستون فقرات در ناحیه انحناء ، بهترین روش جراحی می باشد . در این نوع درمان ، هدف از فیکس کردن ستون مهره ها شامل موارد زیر است :

1) کاهش درجه انحناء

2) جلوگیری از پیشرفت انحناء

3) کاهش قابل توجه درد بیمار

 

ب : گودی کمر یا "لوردوز" :

تعریف بیماری :

منظور از لوردوز ، انحنای طبیعی ستون مهره ها در ناحیه گردن و کمر به سمت داخل ( جلوی ) بدن می باشد . ولی اگر این انحناء بیش از حد باشد ، بیماری تلقی می گردد . لوردوز بیش از حد می تواند موجب بروز فشار و نهایتا درد در ناحیه گردن و یا کمر بیمار گردد . در صورت عدم درمان ، این وضعیت وخیم تر شده و می تواند باعث اختلال در حرکت بیمار شود .

درمان لوردوز بستگی به شدت انحناء و تاثیر آن بر روی بیمار دارد . در صورتیکه با خم شدن بیمار به سمت جلو ، انحناء کاهش پیدا کند ، نیاز به درمان خاصی نبوده و با انجام فیزیوتراپی و تمرینات روزانه تجویز شده توسط پزشک معالج ، می توان این بیماری را در کنترل داشته و از پیشرفت آن جلوگیری نمود .

ولیکن در صورتیکه با خم شدن به سمت جلو ، انحناء کمر کاهش نیابد ، بایستی حتما وضعیت را جدی گرفته و به پزشک معالج مربوطه مراجعه گردد .

عوامل بروز گودی کمر :

این بیماری در هر سنی قابل مشاهده بوده و برخی عوامل می تواند آن را تشدید نماید ، مانند موارد زیر :

بیماری اسپاندیلوزیس : بیماری است که در آن مهره بالایی بر روی مهره پائینی لغزیده و جلوتر از آن قرار گرفته و موجب افزایش انحنای ستون فقرات و گودی کمر گردد .

پوکی استخوان : بیماری است که در آن جرم استخوان کاهش یافته و شانس بروز شکستگی را افزایش می دهد .

استئوسارکوما یا سرطان استخوان : یکی از انواع سرطان ها است که بیشتر در ناحیه زانو و ران و بازو اتفاق می افتد .

چاقی : یکی ازعوامل است که موجب بروز یا افزایش انحنای طبیعی قوس کمر می گردد .

 

انواع لوردوز :

1) لوردوز در ناحیه کمری :

این نوع لوردوز از شایع ترین موارد بشمار می رود . برای بررسی وضعیت طبیعی میزان انحنای قوس کمر می توانید به پشت خوابیده و دست خود را در ناحیه گودی کمر خود بچرخانید . در صورتیکه دستانتان هنگام چرخش ، زمین و ناحیه کمرتان را براحتی لمس کند ، بیانگر طبیعی بودن قوس کمر می باشد ولیکن درصورتیکه قادر به انجام این کار نباشید ( دستانتان را نتوانید بچرخانید و کمر و سطح زمین مانع انجام این کار باشد به علت فاصله کم بین آنها )  بیانگر کم بودن میزان انحنای کمر بوده و برعکس در صورت چرخش بسیار راحت دستانتان و عدم برخورد دست به کمر و زمین ، بیانگر انحنای بیش از حد قوس کمر خواهد بود .

در صورتیکه قوس کمر به شدت زیاد باشد ، انحنای قوس کمر هنگام ایستادن کاملا واضح است و شبیه حرف انگلیسی c  خواهد بود .

2) لوردوز در ناحیه گردن :

درصورت طبیعی بودن وضعیت ستون فقرات ، انحناء در ناحیه گردن به صورت حرف انگلیسی c  دیده می شود . در حالیکه در صورت افزایش انحناء این قوس افزایش قابل توجهی را خواهد یافت .

 

علائم :

1. درد عضلانی که شایع ترین علامت است زیرا افزایش انحناء موجب کشیده شدن عضلات به جهات مختلف و یا اسپاسم خواهد شد .

2. وجود فاصله زیاد بین گردن و سطح زمین به شکلی که بتوانید به راحتی دستان خود را بین این دو ناحیه در حالیکه به پشت خوابیده اید ، بچرخانید .

3. بی حسی

4. مور مور

5. احساس برق گرفتگی

6. کنترل ضعیف مثانه

7. ضعف

8. کاهش توانایی در کنترل عضلات

9. بیرون زدن باسن به سمت پشت و بر هم خوردن وضعیت طبیعی قرار گرفتن آن خصوصا در خانم ها

10. بر هم خوردن تعادل روحی بیمار به علت قرار گیری بد فرم و غیر طبیعی باسن

 

 

تشخیص :

الف : معاینه فیزیکی شامل برسی وضعیت های زیر :

1. قابل انعطاف بودن یا نبودن انحنای کمر

2. محدوده حرکت

3. صاف بودن ستون فقرات

4. حساس به لمس و فشار

5. دردناک بودن و شدن آن

ب : انجام تصویربرداریهای رادیوگرافیک

 

درمان :

قابل انعطاف بودن یا نبودن ستون فقرات در ناحیه کمر به هنگام خم شدن به سمت جلو یکی از معیار های مهم درانتخاب نوع درمان است . هر چند اکثر بیماران نیاز به درمان ندارند ولی عوامل دیگری چون شدت درد و انحناء و بروز عوارض مرتبط می تواند راهکارهای درمانی را تغییر دهد . روش های درمانی شامل :

1. دارو درمانی : مانند تجویز مسکن ها و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی جهت کنترل درد و التهاب

2. انجام فیزیوتراپی : جهت تقویت عضلات و دامنه حرکت

3. کاهش وزن

4. استفاده از بریس برای کودکان و نوجوانان

5. استفاده از مکمل های غذایی مانند ویتامین d

6. انجام عمل جراحی : در صورت انحنای بسیار شدید و بروز عوارض عصبی

 

web site :   http://drtangestani.com

telegram :   t.me/tangestaniclinic

instagram :  www.instagram.com/drtangestani