اگر به یکی از داروخانه‌های سطح شهر، سری بزنید انواع و اقسام دهانشویه‌ها را خواهید یافت که ممکن است در انتخاب دهانشویه مناسب سردرگم شوید. برخی از آنها حس طراوت و تازگی به دهانتان می‌بخشند و بوی بد دهان را از بین می‌برند، برخی دیگر نیز به دلیل داشتن ماده «فلوراید» می‌توانند از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری کرده و پوسیدگی‌های اولیه دندان‌ها را ترمیم کند. اگرچه دهانشویه‌ها جای مسواک و نخ دندان را نمی‌گیرند، اما دندان‌پزشکان استفاده از آنها را برای کامل شدن بهداشت دهان و دندان‌ توصیه می‌کنند.

 

برخی دیگر از دهانشویه‌ها نیز اثرات درمانی دارند و در کنترل بیماری‌های لثه مؤثرند. بطورکلی دهانشویه‌ها را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد: خوشبوکننده و درمانی.

 

 

مصرف این دهانشویه ها دركودكان زیر 6 سال، به علت عدم توانایی در كنترل رفلكس بلع توصیه نمی شوند، مگر اینكه استفاده سیستمیك فلوراید مورد نظر باشد. استفاده از دهانشویه ها در موارد پوسیدگی های متوسط و یا برای افراد با ریسك بالای پوسیدگی توصیه میگردد. در بیشتر مطالعات، دهانشویه 0.2% سدیم فلوراید به شكل هفتگی 0.05% سدیم فلوراید به صورت روزانه( قبل از خواب و پس از مسواك دندانها ) تجویز می گردد.

 

 

ویژگی های یك دهانشویه ضد میكروبی ایده آل عبارت است از:

• سمی نباشد.

• فقط مختص باكتری های بیماری زا بوده، باعث ازدیاد باكتری های مقاوم و رشد بیش از حد ارگانیسم های فرصت‌طلب نگردد.

• موجب تحریك مخاط نشده و تغییر رنگ در دندان ها ایجاد نكند.

• جذب سیستمیك آن كم بوده یا اصلا به صورت سیستمیك جذب نگردد.

• كاربرد آن آسان باشد.

جامعه دندانپزشكی آمریكا كلرهگزیدین0.2%را مورد تایید قرار داده است. كلر هگزیدین در سال 1954 در انگلستان به عنوان ضد عفونی كننده زخم، نظافت پوست و ضدعفونی كردن قبل از جراحی به بازار عرضه شد. سپس ذر دهه 1970 میلادی به عنوان ماده ای ضد پلاك میكروبی دهان معرفی شد و از آن پس استفاده از آن در دندانپزشكی افزایش یافت. 

 

كاربرد در دندانپزشكی:

از دهانشویه كلر هگزیدین در مطب دندانپزشكی و در منزل استفاده می‌شود. 

موارد كاربرد دهانشویه كلرهگزیدین در مطب دندانپزشكی:

الف) به دنبال كاربرد توربین و آنگل و یا دستگاه جرمگیری اولتراسونیك پخش آب و هوا به صورت ذرات ریز و معلق میكروبی همراه است. مصرف كلرهگزیدین توسط بیمار قبل از شروع كار، شانس پخش عوامل میكروبی قابل انتقال در محیط را كم كرده و آلودگی محیط كلینیك را كاهش می دهد.

ب) همچنین از این ماده برای شستشوی كانال ریشه دندان نیز استفاده می شود.

 

در خانه به صورت موقت زمانی كه مسواك زدن امكان پذیر نیست می توان از دهان شویه به عنوان جانشین مسواك استفاده كرد. مثلا زمانی كه به دنبال جراحی دهان یا جراحی های لثه به دلیل وجود زخم و بخیه امكان استفاده از مسواك وجود ندارد با كنترل شیمیایی پلاك میكروبی، بهبود زخم و جراحات دهانی تسریع می گردد. بهتر است دهانشویه كلرهگزیدین نیم ساعت بعد از مسواك زدن استفاده شود كه حداكثر قدرت ضد باكتریایی خود را حفظ نماید.

 

اثر بخشی این دهانشویه به دوز مصرف آن بستگی دارد و نه به غلظت آن. دوز درمانی دهانشویه كلرهگزیدین مصرف 10 میلی گرم تا 20 میلی گرم از دهانشویه با غلظت 0.2درصد تا0.12 درصد می‌باشد. كاربرد آن دوبار در روز( بعد از صبحانه و قبل از خواب) از محلول 0.2% می باشد كه به مدت 30 تا 60 ثانیه در دهان نگاه داشته می‌شود.

 

• كلرهگزیدین طعم ناخوشایندی دارد و می تواند موجب تغییراتی موقتی در حس چشایی بشود. به‌ویژه این تاثیر در مورد طعم شوری است كه باعث بی مزه شدن غذا می گردد و این تغییر به غلظت كلرهگزیدین بستگی دارد.

• كلرهگزیدین موجب پدید آمدن رنگ قهوه‌ای بر روی دندان‌ها و پركردگی ‌های همرنگ دندان، مخاط دهان و زبان می‌شود. این تغییر رنگ خارجی بوده و توسط پالیشینگ دندان برطرف می‌شود.

• موارد كمی از تورم یك طرفه یا دو طرفه گلو در اثر مصرف كلرهگزیدین گزارش شده است.

• كلرهگزیدین با تاثیر بر تجزیه گلوكز باكتری‌ها از تولید اسید توسط آنها جلوگیری می‌كند و محیط را قلیایی نگه می‌دارد كه این عامل زمینه را برای تشكیل جرم فوق لثه ای آماده می‌كند.

به طور معمول نمی توان دهانشویه را به عنوان جایگزین مسواك در كنترل پلاك میكروبی و تمیز كردن سطوح دندانی استفاده كرد. بلكه بهتر است استفاده از آن به همراه مسواك زدن و در تكمیل آن به كار آید. 

 

1- عمده ترین عوامل جرم زدای موجود در دهان شویه ها، شامل این موارد است: فنل، آمونیاک، الکل، روغن‌های فرار و ترکیبات ید.

2- از مهم ترین نکات درباره دهان‌شویه‌ها این است که استفاده نابجا از آنها ممکن است موجب پنهان‌سازی پوسیدگی دندان و در نتیجه تأخیر در درمان بیماری‌هایی مانند التهابات شدید لثه و عفونت‌های چرکی دهان و لثه شود. 

3-  در صورتی که پس از مسواک‌‌ زدن کامل، بوی بد از دهان خارج شود، تشخیص بیماری‌های لثه ارزش دارد. در این شرایط نباید آن را با دهان‌شویه‌های معطر پوشاند و باید به دندانپزشک مراجعه کرد.

4-  فلوراید، در برخی دهان‌شویه‌ها، ماده اصلی است و در برخی دیگر جزیی از فرمولاسیون دارویی برای پیشگیری از پوسیدگی دندان است.

5-  برخی دندانپزشکان به عنوان درمان کمکی برخی از بیماری‌های دهان و دندان یا پاک‌ سازی و بهبود پس از جراحی‌های دهان و دندان، دهان‌شویه‌های حاوی آب اکسیژنه یا سرم شستشو تجویز می‌کنند.

6-  مصرف درازمدت دهان‌شویه‌های اکسیژنه موجب تحریک بافت نرم، از دست رفتن کلسیم سطوح دندان‌ها و رویش موهای سیاه روی زبان می‌شود.

 

7- ستیل پیریدینیوم از محلول‌های دهان‌شویه است که می توانید برای ضدعفونی یا خوش‌بو کردن دهان خود، 20 قطره از آن را در نصف فنجان آب حل کنید و هر سه ساعت یک بار، دهانتان را با آن بشویید.

8- کلرهگزیدین از دیگر محلو‌ل‌های دهان‌شویه است که می‌توانید روزی دو بار، در صبح و شب، پس از مسواک‌ زدن مقداری از آن را به مدت 30 ثانیه در دهان غرغره کنید. این محلول برای ضدعفونی‌کردن و التیام بخشیدن به التهابات لثه و زخم‌های مخاطی دهان مانند آفت به کار می‌رود.

9-  برای تأثیر بهتر دهان‌شویه‌ها، پس از استفاده‌ کردن از آنها، تا 30 دقیقه از شستن دهان و نوشیدن مایعات پرهیز کنید.

10-  تهوع، استفراغ، دردهای شکمی، تنگی‌نفس و اختلال هوشیاری از عوارض بلع اتفاقی کلرهگزیدین و ستیل پیریدینیوم است که باید بلافاصله با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس گرفت.